مفاهیمی مثل آمبولی و عبارت لخته شدن خون در پا تقریبا همه با آن کم و بیش آشنا هستند و در بستگان دور یا نزدیک لفرادی را می شناسند که به دلیل ابتلا به عارضه فوق دچار بحران شده اند . اما آمبولی در واقع چیست و به چه دلیل به وجود می آید ؟ چگونه تشخیص داده میشود و چگونه میتوان از پیدایش آن پیشگیری نمود ؟ راههای درمانیآمبولی کدامند ؟
آمبولی ( لخته شدن خون در پا) چیست ؟
خون بطور مداوم در عروقی خونی بدن و از جمله در اندامهای تحتانی در جریان می باشد . خون روشن و حاوی اکسیژن با قدرت پمپاژ قلب وبا هر ضربان از طریق سرخرگها یا همان شرایین ، به اعضا مختلف بدن هدایت می گردد . خون تیره و حاوی دی اکسید کربن توسط سیاهرگها یا همان وریدها از اعضا بدن به قلب برمی گردد.
کم شدن سرعت بازگشت خون از اندامهای تحتانی به قلب به هر دلیل باعث رکود جریان خون در ناحیه شده و بدنبال فعال شدن آبشار انعقادی باعث لخته شدن خون می شود . بیشترین علت پیدایش این عارضه شکستگی ها بخصوص در استخوانهای بزرگ اندام تحتانی مانند ران و لگن میباشد . ولی علل فوق تنها عوامل پیدایش این عارضه نمیباشند بلکه عوامل زیادی در این زمینه میتوانند موثر بوده و نقش داشته باشند.
در زمان شکستگی در موضع ،خونریزی صورت می گیرد و درنتیجه آبشار انعقادی بصورت واکنشی جهت کنترل خونریزی در محل، فعال می شود .عدم تحرک در شکستگی باعث کاهش شدت جریان خون می شود. حاصل اینکه خون در عروق وریدی پا دچار لخته میگردد.
اگر تکه ای از لخته تشکیل شده جدا شده و به سمت قلب و ریه ها حرکت نماید آمبولی اتفاق صورت گرفته است.
دلایل پیدایش لخته در اندامها عبارتند از:
استعداد لخته سازی و لخته پراکنی در برخی افراد بنا به عللی افزایش پیدا میکند .
برخی از داروها باعث افزایش لخته پذیری در بدن می گردد
آسیبهای دیگر دراندامها غیر از شکستگی استخوانهای بزرگ نیز گاهی ولی با احتمال به مراتب کمتر باعث عارضه فوق میشوند.
نکته مهم و جالبی که اشاره به آن در اینجا ضروری میباشد ، آن است که ریسک فاکتور ها یا همان عوامل خطر با هم جمع میشوند.
به این معنی که هر چه عوامل خطر در فردی بیشتر باشد ، احتمال لخته شدن خون در پاهای اوبیشتر خواهد بود.
مثلا خانم مسنی با چاقی مفرط که دچار شکستگی لگن شده است به مراتب بیشتر در معرض خطر میباشد تا مرد جوان و باریک اندامی که دچار همان شکستگی شده باشد.
مهمترین نکته در پیشگیری و تشخیص لخته شدن خون در پا آن است که حتی در مواردی که احتمال آن ضعیف است به فکر باشیم. شایعترین علامت در این عارضه آن است که بدنبال لخته شدن خون در ساق پا ، نرمه پشت ساق دچار تورم شده و دردناک میشود بطوریکه فشار دادن نرمی پشت ساق حساس و دردناک بوده و در موارد شدیدتر حرکات مچ پا دردناک و حتی محدود میگردد . اگر لخته گسترش پیدا کرده و تا عروق وریدی پشت زانو ، ران و حتی ناحیه لگن امتداد پیدا کند ران نیز متورم و دردناک شده و خطر آمبولی مطرح میگردد.
تشخیص قطعی آمبولی ریوی امروزه با نوع خاصی از سی تی اسکن بنام سی تی آنژیوگرافی صورت میگیرد . سطح آزمایشگاهی میزان دی دایمر در خون این بیماران مانند موارد لخته شدن خون در پاها افزایش پیدا میکند.
اگر بصورت خودبخود یا علیرغم تمهیدات بعمل آمده جهت پیشگیری ، لخته خون در پا تشکیل شود . بیمار زیر نظر پزشک متخصص داخلی یا قلب و با دستور استراحت مطلق بستری می شود تا تحرک بیمار منجر به کنده شدن لخته و آمبولی آن به سمت قلب و ریه نشود . و در ادامه با کنترل آزمایشگاهی میزان رقت خون ، بصورت جدی داروهای رقت خون تجویز می گردد و به مدت طولانی ادامه داده میشود . در مواردی مثل اختلالات ژنتیکی مستعد کننده لخته سازی ، داروهای رقت خون گاهی بصورت مادام العمر ادامه می یابد.